Diamond Light Source Merkezi ve Güneşe Meydan Okuyan Sinkrotron Teknolojisi

Merhaba arkadaşlar, oldukça ilginç ve bir o kadar da kıskandıracak bir merkez hakkında yazı yazmak istedim. Merkezimizin adı “Diamond Light Source” ve İngiltere’de bulunuyor. Bu merkezin neler yaptığından bahsetmeden önce yazımızda sıklıkla karşılaşacağımız “Sinkrotron”  kavramından bahsetmek istiyorum.”The Synchrotron” kelimesinin dilimize geçmiş halidir. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na göre “Parçacık demetinin bir veya daha fazla RF alanlarla hızlandırıldığı ve mıknatıslarla sabit yarıçaplı bir yörüngede tutulduğu dairesel hızlandırıcılardır.” Diamond Light Source’a göre ise “Sinkrotron dairesel partikül hızlandırıcı bir türüdür. Yüklü parçacıkları (elektronlar) mıknatıs dizileri boyunca hızla ışığa ulaşana kadar hızlandırarak çalışır. Bu hızlı hareket eden elektronlar senkrotron ışığı olarak adlandırılan çok parlak ışık üretirler. Esas olarak X-ışınları bölgesindeki bu çok yoğun ışık, geleneksel kaynaklardan üretilen ışığın milyonlarca katı daha parlaktır ve güneşten 10 milyar kez daha parlaktır. Bilim adamları bu ışığı atomlar ve moleküller gibi dakikalık maddeleri incelemek için kullanabilirler.

Diamond Light Source’un amacı nedir?

Diamond Light Source, bir elektronları çok yüksek hızlara yükselten bir parçacık hızlandırıcısı olan bir merkezdir. Hızlandırılan elektronlar bilim adamlarının çok çeşitli konuları incelemek için kullandıkları çok parlak ışık demetleri üretirler.

Diamond Light Source’u neden önemlidir?

Sinkrotronlar çoğu sanayileşmiş ülkenin bilimsel altyapısında kilit rol oynamaktadır. Çoğu modern bilimsel deneyde, yalnızca bir adet senkrotronda üretilebilen parlak ışık demetleri yeterlidir.Sinkrotronlar, bilim insanları hastalık tedavisinde, temiz bir çevre ihtiyacında, yeni teknoloji daha güvenli mühendislik ve daha iyi tedaviler yaratmaya yardımcı oluyorlar.

Tesis kimlere çalışma olanağı sağlıyor?

Tesis, geniş bir araştırma alanıyla ilgili araştırma araçları ve teknikler sunmaktadır. Diamond’un kullanıcılarının yaklaşık % 40’ı yapısal biyoloji alanında çalışıyor. Diğer yüzdeyi ise malzeme bilim adamları, kimyagerler, çevre bilimcileri, mühendisler, okyanus bilimciler, arkeologlar, yer bilimleri bilimcileri ve sanat, tarih ve kültürel miras alanlarında çalışan araştırmacılar oluşturuyor. Diamond yaklaşık 500 personeli bünyesinde barındırıyor. Diamond ayrıca yılda yaklaşık 3000 ziyaretçi bilim adamını ağırlıyor.

Diamond’un ekonomik katkıları nelerdir?

Diamond’ın ekonomiye hem kısa hem de uzun vadeli faydaları vardır. Bilimsel ilerlemeleri kolaylaştırmada kullanılan Diamond, mühendislikten ilaçlara kadar İngiltere ve uluslararası endüstride etkilidir.Oxfordshire’ın merkezinde yer alan bu dünyanın önde gelen tesisi, dünyanın dört bir yanından gelen bilim adamlarını cezbetmektedir.

Diamond’da neler keşfedildi? (Önemli)

Birkaç örnek vermek gerekirse;

1) 13 Eylül 2007’de Profesör Tim Wess liderliğindeki Cardiff Üniversitesi’nden bilim adamları, Diamond sinkrotronun antik belgelerin gizli içeriğini aydınlatmada kullanılabileceğini keşfetti.

2) Kasım 2010’da Journal Nature, Londra Imperial College’tan bilim adamları Goedele Maertens, Stephen Hare ve Peter Cherepanov, Diamond’da toplanan verileri, HIV’in ve diğer retrovirüslerin insan veya hayvan hücrelerine nasıl bulaştığının anlaşılmasını sağlamak için nasıl kullandıklarını ayrıntılarıyla anlatan bir makaleyi yayınladı. Bulgular, gen arızalarını düzeltmek için gen terapisinde iyileştirmelere olanak sağlayabilir.

3) Haziran 2011’de Profesör So Iwata liderliğindeki uluslararası bir bilim adamları ekibi Journal’da, Diamond’ı kullanarak insan Histamin H1 reseptör proteininin karmaşık 3D yapısını nasıl başarılı bir şekilde çözdüklerini ayrıntılarıyla anlatan bir makale yayınladı. Onların keşfi, olumsuz yan etkilere neden olmaksızın çeşitli alerjilere karşı etkili olan belirli ilaçların geliştirildiği “üçüncü nesil” anti histaminlerin gelişiminin yolunu açıyor.

Daha Fazla Bilgi Almak İçin 

1)       Diamond hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için ve araştırmalarını takip etmek için yayınladıkları podcastlere bu linkten erişebilirsiniz. (http://www.diamond.ac.uk/Science/Research/Highlights/audio-highlights.html)

2)       Youtube kanalına buradan erişebilirsiniz. (https://www.youtube.com/user/DiamondLightSource)

3)       Tesis ile alakalı daha fazla fotoğraf, film ve animasyona ulaşmak için bu linke tıklayınız. (http://www.diamond.ac.uk/Public/Multimedia.html)

4)       Yazı oluşturulurken yardım alınan siteye ise buradaki linkten erişebilirsiniz.(http://www.diamond.ac.uk/Home.html)

Buğra UNUTMAZ